کتاب‌های‌ فلسفه برای کودکان متیو لیپمن

کتاب‌های‌ فلسفه برای کودکان

کتاب‌های «فلسفه برای کودکان» به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ‌‌‌‌‌‌‌‌دانش‌آموزان را به تشخیص و تأمل درباره‌ی طیف وسیعی از پرسش‌ها و مسائل فلسفی دعوت کنند و به این طریق کلاس را برای کندوکاو تحریک نمایند. هر داستان پیرامون ایده‌ها، بحث‌ها و فعالیت‌های گروهی از کودکان داستانی سیر می‌کند. این کودکان هر یک به شیوه‌ی خود تلاش می‌کنند به جهان اطرافشان مفهوم ببخشند. کتاب‌های راهنمای تدریس فلسفه برای کودکان برای هر داستان چندین ایده‌ی مهم فلسفی را مشخص می‌کند و هریک را طی بحث مختصری معرفی می‌نماید که زمینه‌ساز طرح یک دسته مفاهیم مرتبط با آن است. سپس کتاب راهنمای تدریس فلسفه برای کودکان مجموعه‌ای از پرسش‌های باز- پاسخ و فعالیت‌های اساسی را به هدف تحریک گفتگوی فکری مطرح می‌کند.

جزئیات داستان‌های متیو لیپمن به شرح زیر است:

جدول کتاب های فلسفه برای کودکان در دوره‌ی ابتدایی

1.       بیمارستان عروسک‌ها: محتوای فلسفی بیمارستان عروسک‌ها مدیون كندوكاوهایی است که نقش اساسی در فلسفه‌ی یونان باستان داشته‌ است و هنوز برای كودكان امروزی همانند شخصیت اصلی داستان- جس- حیاتی هستند: مانند معنا و جایگاه واقعی، خوب، راست، زیبا و شخص. هر فصل به یک یا چند اصطلاح می‌پردازد، از این رو به كودكان فرصت می‌دهد تا درباره‌ی معانی آن‌ها تأمل كنند و آن‌ها را با روش گفتگو بررسی نمایند. به مرور زمان، كودكان کارِ گروهی را می‌شناسند و بدان افتخار می‌كنند، مانند تجزیه و تحلیل معنای مفاهیم روزمره‌ای كه اگر آن‌ها را كنار هم قرار دهند، جهان‌بینی‌شان را می‌سازند. از این راه یاد می‌گیرند با تجارب روزانه‌ی خود آشنا شوند.

2.       الفی: این داستان برای معرفی ایده‌ی یادگیری مبتنی بر کندوکاو به کودکان نوشته شده است. الفی به کودکان کمک می‌کند که پیچیدگی تجربه‌هایشان را بشناسند و در باب آن کندوکاو کنند، و وجوه ظاهراً ساده‌ی جهان، و زبانی که با آن صحبت می‌کنند را مورد پرس‌وجو قرار دهند. تفاوت میان ظاهر و واقع، جز و کل، دوام و تغییر، تغییر و رشد در این داستان مطرح می‌شود.

3.       کیو و گاس: داستانی برای بچه‌ها‌ی دوره‌ی ابتدایی است که برای یاری دانش‌آموزان در تفکر و دلیل‌آوری راجع به طبیعت طراحی شده است. شخصیت‌های اصلی داستان، کودکی نابیناست، و درگیر گفتگو درباره‌ی حیوان‌ها، آدم‌ها و اشیای جهان به شیوه‌ی دریافتی خود است. محوریت گفتگوها بر اساس رابطه‌ی انسان‌ها با جهان طبیعت و مفاهیمی چون فضا، زمان، زیبایی، خلاقیت، رشد موجودات زنده، تغییر و مانند آن قرار دارد.

4.       پیکسی: داستانی برای دوره‌ی ابتدایی است که بر موضوع زبان و اهمیت روابط (شامل: روابط منطقی، ارجاعی، اجتماعی، خانوادگی، قیاسی، علی و معلولی و ریاضی) به شیوه‌ی کودکانه تأکید دارد. شخصیت محوری داستان نگاه معماگونه‌ای به موضوع‌های روزمره دارد و دائماً در مورد مطالبی سؤال می‌کند که بزرگسالان آن‌ها را بدیهی می‌انگارند، اما کودکان آن‌ها را بی نهایت جذاب می‌یابند.

5.      نوس: نوس انبوهی از مفاهیم انتزاعی وجود دارد -- برخی اخلاقی و برخی روش‌شناختی. معلم باید به‌نوعی از صبر و تحمل دانش‌آموزان بهره بگیرد تا بتوانند در پیچ‌و‌خم روایت و در مقابل هجوم واژگان خشک و کسل‌‌کننده دوام بیاورند. داستان نوس دو معلمِ تربیت اخلاقی را نشان می‌دهد که با چالش‌های متمایزی روبه‌رو هستند. چالش داستان بیشتر از‌‌ آنکه میان دو معلم باشد تعارض میان دو شکل از تربیت اخلاقی است. بالاخره این چیزی است که موضوع نوس است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: از یک طرف، روش «راهنمایی اخلاقی»[1] خانم‌‌‌ مرله‌‌‌‌‌‌‌‌ و ازسوی‌دیگر، روش گفت‌وگوی اخلاقی مادر پیکسی که در آن کودکان اجازه دارند درباره‌ی مفاهیم اخلاقی بحث کنند، قبل‌از‌‌ اینکه از‌‌‌‌‌‌‌‌‌ آن‌ها انتظار داشته باشیم‌‌‌‌‌‌‌‌‌ آن‌‌ مفاهیم را «قبول کنند». مسئله‌ اصلی به‌کار‌گیری هر دو رویکرد در زمان یکسان برای گروه یکسانی از کودکان است. یک روش برای گروه کودکان خیلی کوچک‌تر مناسب است -- برای مثال، آن‌هایی که مخاطب داستان‌های اِزوپ[2] هستند. و روش دیگر بیشتر مناسب کودکانی است که از رده‌ی سنی توصیه‌شده‌ی ما بزرگترند. امید است کودکان ۱۱و ۱۲ ساله متوجه شوند که می‌توانند با موفقیت با نوس پیش بروند، حتی اگر بعضی از مسیرها سنگلاخ باشند.

6.       کشف هری استاتلمیر: داستانی برای کودکان سال‌های آخر دوره‌ی ابتدایی است که اساساً به ایجاد پایه‌ی منطقی و مهارت‌های استدلالی در قالب زبان روزمره می‌پردازد. شخصیت‌های محوری داستان با خود به کندوکاو مشترک می‌پردازند و دیدگاه‌ها و شیوه‌های مختلف فکر کردنشان را برای هم مطرح می‌کنند. گفتگوها منجر به طرح سؤال‌های فلسفی می‌شود، برای مثال: آیا همیشه باید تابع اکثریت باشیم؟ چه عاملی باعث زیبا شدن یک چیز می شود؟ آیا رؤیاها واقعیت دارند؟ آیا من واقعاً می‌توانم بفهمم دیگری به چه فکرمی کند؟ هری با ملاک‌ها و اصولی کلنجار می‌رود که زیربنای تفکر درست در همه‌ی موضوع‌ها و رشته‌های علمی است.

7.       لیزا: داستانی برای ‌‌‌‌‌‌‌‌دانش‌آموزان دوره‌ی اول متوسطه است که به بررسی مفاهیم اساسی و ضروری برای تفکر مستقل درباره‌ی موضوع‌های اخلاقی می‌پردازد. لیزا فرصت‌هایی را برای ‌‌‌‌‌‌‌‌دانش‌آموزان ایجاد می‌کند که درباره‌ی ابعاد اخلاقی رفتارهای خود تأمل کنند و قواعد، ملاک‌ها و اصول اخلاقی نهفته در رفتارهایشان را بررسی کنند. داستان بر طیفی از تفسیر‌های اخلاقی برخاسته از این قبیل سؤال‌ها سرو کار دارد: آیا می‌توانیم هم حیوانات را دوست داشته باشیم و هم آن‌ها رابخوریم؟ تفاوت میان درست و منصفانه چیست؟ آیا چیزی به عنوان تساوی مطلق وجود دارد؟ و رابطه‌ی میان باورها و اعمال ما چیست؟

8.       سوکی: داستانی برای دوره‌ی دوم متوسطه است که عمدتاً به موضوع‌های فلسفی مرتبط با ادبیات و هنر، شامل: زبان و معنا در ادبیات، مفهوم هنر«خوب»، کندوکاو زیبایی شناختی، صنعت و هنر، طبیعت، زندگی و مرگ، هنر و تجربه و خلاقیت می‌پردازد. سوکی موقعیتی برای ‌‌‌‌‌‌‌‌دانش‌آموزان ایجاد می‌کند تا درباره‌ی کیفیت و زیبایی شناختی تجربیات خود تأمل و تفکر کنند.

9.       مارک: داستانی است برای دوره‌ی دوم متوسطه که به بررسی مبانی مفهومی علوم اجتماعی می‌پردازد. مارک بعد از متهم شدن و دستگیری به جرم برهم زدن نظم عمومی به همراه دوستانش به ارزیابی نهادهای اجتماعی، قوانین و ارزش‌هایی که بر زندگی تأثیرگذار است، می‌پردازد. آن‌ها به خصوص به ماهیت قانون و جرم، مشکلات خودمختاری، اختیار مسئولیت و قدرت و مفهوم دموکراسی، آزادی و عدالت توجه می‌کنند. داستان گلچینی از موضوع‌های ریشه‌ای علوم اجتماعی را معرفی و ‌‌‌‌‌‌‌‌دانش‌آموزان را با مفاهیم متضاد در بطن هر یک از آن موضوع‌ها مواجه می‌کند